Czym są badania przedkliniczne wyrobów medycznych?
Badania przedkliniczne to zespół działań eksperymentalnych prowadzonych w warunkach laboratoryjnych, których celem jest potwierdzenie bezpieczeństwa biologicznego, właściwości mechanicznych, chemicznych oraz funkcjonalnych wyrobu przed jego zastosowaniem u ludzi. W odróżnieniu od badań klinicznych, które prowadzone są z udziałem pacjentów, badania przedkliniczne przeprowadza się in vitro lub in vivo (na modelach zwierzęcych) w celu uzyskania danych wymaganych przez rozporządzenia MDR (2017/745) i IVDR (2017/746).
Wyniki badań przedklinicznych są kluczowym elementem dokumentacji technicznej i podstawą oceny ryzyka. Stanowią także fundament do dalszej oceny klinicznej lub działania wyrobu. Zgodnie z MDR/IVDR, obowiązek przeprowadzenia badań przedklinicznych dotyczy wszystkich wyrobów medycznych i IVD, z wyjątkiem określonych przypadków dla klasy I bez funkcji pomiarowych lub bez wymagań sterylności.
Zakres badań przedklinicznych wyrobów medycznych
Zakres badań przedklinicznych powinien być dostosowany do specyfiki wyrobu, jego przewidywanego zastosowania klinicznego oraz klasy ryzyka. Obowiązujące normy i wytyczne wskazują na konieczność uwzględnienia aspektów biologicznych, fizycznych i chemicznych produktu.
- Ocena biokompatybilności według norm serii ISO 10993,
- Badania mechaniczne – wytrzymałość, odporność na uszkodzenia i zmęczenie materiału,
- Badania chemiczne i toksykologiczne – skład chemiczny, migracja substancji, pozostałości procesowe,
- Badania funkcjonalne – symulacja warunków klinicznego użycia,
- Walidacja procesów sterylizacji,
- Ocena integralności systemów opakowaniowych, szczególnie w przypadku wyrobów sterylnych.
Biokompatybilność wyrobów medycznych – ISO 10993
Badania biokompatybilności stanowią podstawę oceny ryzyka biologicznego. Przeprowadza się je zgodnie z wymaganiami normy ISO 10993, w zależności od przewidywanego kontaktu wyrobu z organizmem, jego lokalizacji, czasu trwania ekspozycji oraz materiałów użytych do produkcji.
- ISO 10993-5 – cytotoksyczność,
- ISO 10993-10 – drażniące działanie i sensybilizacja,
- ISO 10993-11 – toksyczność miejscowa i ogólnoustrojowa,
- ISO 10993-3 – mutagenność i karcynogenność.
Zakres badań należy każdorazowo uzasadnić na podstawie analizy ryzyka oraz, jeśli to możliwe, danych literaturowych i informacji o zgodności materiałowej.
Badania mechaniczne i funkcjonalne wyrobów
Badania mechaniczne pozwalają zweryfikować odporność wyrobu na siły, które mogą wystąpić w warunkach użytkowania. W przypadku implantów, endoprotez czy narzędzi chirurgicznych bada się m.in. trwałość zmęczeniową, odporność na złamanie, sztywność i deformację pod wpływem siły.
Badania funkcjonalne polegają na odtworzeniu rzeczywistych warunków klinicznych w środowisku laboratoryjnym, co pozwala ocenić, czy wyrób spełnia swoją zamierzoną funkcję. Mogą obejmować testy przepływu, blokady, szczelności, kompatybilności z innymi urządzeniami lub systemami.
Walidacja procesów wpływających na bezpieczeństwo wyrobu
Badania przedkliniczne obejmują także walidację procesów produkcyjnych wpływających na bezpieczeństwo wyrobu, w szczególności:
- Walidację sterylizacji – zgodnie z ISO 11135 (ETO), ISO 17665 (para wodna) lub ISO 11137 (promieniowanie),
- Walidację integralności opakowania – zgodnie z ISO 11607,
- Analizę pozostałości chemicznych, endotoksyn i substancji procesowych.
Efektywność tych procesów musi być udokumentowana w dokumentacji technicznej, a ich powtarzalność potwierdzona zgodnie z zasadami zapewnienia jakości.
Wymagania MDR i IVDR wobec danych przedklinicznych
Rozporządzenia MDR i IVDR wprowadzają jasny obowiązek przedstawienia danych przedklinicznych jako elementu potwierdzającego zgodność wyrobu z wymaganiami zasadniczymi. Dane te powinny być szczegółowo udokumentowane i powiązane z oceną kliniczną oraz analizą ryzyka.
- Opis zastosowanej metodologii badań i ich wyników,
- Wskazanie stosowanych norm oraz uzasadnienie ich wyboru,
- Powiązanie wyników badań z wymaganiami zasadniczymi oraz oceną bezpieczeństwa i działania wyrobu.
Różnice między badaniami przedklinicznymi a klinicznymi
Badania przedkliniczne prowadzi się przed pierwszym zastosowaniem wyrobu u ludzi, a ich celem jest zapewnienie bezpieczeństwa stosowania w oparciu o dane laboratoryjne. Obejmują one zarówno testy biologiczne, jak i fizykochemiczne. Z kolei badania kliniczne przeprowadza się z udziałem pacjentów i mają one na celu ocenę działania wyrobu w praktyce medycznej.
Zgodnie z MDR, wyniki badań przedklinicznych mogą służyć jako podstawa do zwolnienia z obowiązku prowadzenia badań klinicznych, jeśli wyrób jest dobrze scharakteryzowany, oparty na znanym materiale i nie wiąże się z nowymi ryzykami.
Znaczenie badań przedklinicznych dla dokumentacji technicznej
Dane z badań przedklinicznych stanowią istotną część dokumentacji technicznej wyrobu i są wymagane w ramach załącznika II MDR/IVDR. Powinny być jednoznacznie powiązane z innymi elementami dokumentacji – w tym oceną ryzyka, oceną kliniczną i zastosowanymi normami zharmonizowanymi.
- Opis konstrukcji i zamierzonego zastosowania wyrobu,
- Analiza zgodności z wymaganiami zasadniczymi,
- Podstawy do wyznaczenia parametrów nadzoru po wprowadzeniu do obrotu (PMS, PMCF/PMPF),
- Podstawa do oceny przez jednostkę notyfikowaną w procesie certyfikacji.
Rola Pure Clinical w realizacji badań przedklinicznych
Pure Clinical wspiera producentów wyrobów medycznych i IVD w projektowaniu, koordynacji i dokumentowaniu badań przedklinicznych zgodnie z aktualnymi wymaganiami MDR oraz IVDR. Nasze usługi obejmują:
- analizę ryzyka i dobór odpowiednich badań przedklinicznych,
- opracowanie planów badań zgodnie z obowiązującymi normami,
- współpracę z akredytowanymi laboratoriami i nadzór nad realizacją badań,
- opracowanie raportów z wynikami na potrzeby dokumentacji technicznej.
Wspieramy zarówno producentów wyrobów klasy I, jak i zaawansowanych wyrobów klasy III, implantów, systemów sterylnych oraz diagnostyki IVD. Pomagamy skutecznie przejść przez proces certyfikacji oraz uniknąć błędów i opóźnień na etapie oceny zgodności.
FAQ
Czy każde badanie przedkliniczne musi być przeprowadzane fizycznie, czy można korzystać z literatury naukowej?
Czy zmiana materiału wyrobu wymaga powtórzenia badań przedklinicznych?
Jak dokumentować decyzję o pominięciu danego badania przedklinicznego?